Toen de Duitsers op 10 mei 1940 Nederland binnenvielen, bevond het grootste deel van onze koopvaardijvloot zich buiten Nederlandse wateren.
Om te zorgen dat al die schepen voor het algemeen belang kon worden ingezet in geallieerd verband, zonder daarbij haar positie als nationale koopvaardijvloot te verliezen, richtte een aantal Nederlandse reders samen met vertegenwoordigers van de Nederlandse regering op 22 mei van dat jaar in Londen de Netherlands Shipping and Trading Committee (NSTC) op.
Dankzij de NSTC en de ingestelde ‘vaarplicht’ kon een groot deel van de Nederlandse vloot tijdens de Tweede Wereldoorlog onder Nederlandse vlag blijven varen.”
En die vloot was aanzienlijk: tijdens de oorlogsjaren zijn er 1.144 Nederlandse schepen voor de geallieerde oorlogsvoering ingezet. Met aan boord meer dan 18.000 Nederlandse koopvaardijlieden die door de vaarplicht formeel gedwongen waren om te varen en daardoor gedurende de hele oorlog gescheiden waren van huis en gezin. Van deze vloot is bijna de helft, 527 schepen, in het oorlogsgeweld verloren gegaan. Ruim 2.700 opvarenden kwamen daarbij om het leven.
Maar hun rol in de oorlog en daarmee hun bijdrage aan de geallieerde overwinning was groot.
Jan Oyevaar, directeur-generaal scheepvaart bij het departement van Verkeer en Waterstaat in 1946 stelde dat de koopvaardijvloot een van de belangrijkste activa was die Nederland kon inbrengen in de geallieerde oorlogvoering.
Een korte opsomming van Excellente Maritieme Wapenfeiten:
- zes Nederlandse zeelieden ontvingen voor hun moed, beleid en trouw de Koninklijke Militaire Willems-Orde:
Ary Romijn (m.s. Aagtekerk), Hette Wijtze Hettema (Marnix van St. Aldegonde), Willem Marinus Herkemij (s.s, Iris), Conrad Valentin Posthumus (m.s. Omlandia), Willem Horsman (tanker Ondina), Bartele Broer Bakker (tanker Ondina).
- zes Nederlandse koopvaardijschepen ontvingen vanaf 1948 voor hun uitzonderlijke inzet tijdens de oorlog de door Koningin Willhelmina ingestelde onderscheiding ‘Koninklijke Vermelding bij Dagorder’:
tanker Ondina, tanker Mijdrecht, m.s. Kampar, m.s. Frans Hals, m.s. Aagtekerk, Polydorus.
Op 2 september 1945 werd in de baai van Tokyo op de USS Missouri voor Nederland door admiraal Conrad Helfrich het ‘instrument surrender’ getekend.
Voor de Nederlandse koopvaardij eindigde – in het kader van de vaarplicht - de oorlog pas op 2 maart 1946.
In het Staatsblad 445 van het Koninkrijk de Nederlanden vinden we de Wet van 23 juni 1972, houdende regelen omtrent de vaarplicht in buitengewone omstandigheden. Deze wet is in de loop van de tijd gewijzigd en wordt nog steeds aangepast.
In de huidige tijd en nabije toekomst komen we in een tijdperk van concurrentie tussen de grootmachten en hun bondgenoten.
We zullen ons moeten voorbereiden op deze spanningen en de gevolgen hiervan voor de handhaving van het zeeverkeer in oorlogstijd.
Twee vragen, die ik hierbij aan de orde stel:
- Hoe gaan we ons structureel voorbereiden op de spanningen in de wereldzeeën?
Hierbij valt te denken aan:
- Het vormen van konvooien;
- Het uitlopen van konvooien;
- Het konvooi in zee;
- Het bewapenen van koopvaarders;
- De organisatie van de gewapende koopvaardij;
- De scheepsorganisatie;
- De huidige intelligente aanvallen.
- Hoe kan de getoonde maatschappelijke weerbaarheid van de Nederlandse Koopvaardij tijdens “THE ROUTE TO VOCTORY / WW2” als voorbeeld dienen voor het beheersen van de dreigingen die op ons afkomen?
Deze vragen worden in de workshop “Maritieme Weerbaarheid” aan de orde gesteld.
De workshop is bedoeld voor de maritieme gremia.
Voordat men kan deelnemen aan de workshop is een bezoek aan een kleine expositie “Excellente Maritieme Wapenfeiten” mogelijk.
Deze expositie is op een permanente locatie in Rotterdam te bezichtigen.
Tevens kan deze expositie in ‘pop-up’-tentoonstelling op locatie tijdelijk worden ingericht.
Ook is een PowerPoint presentatie “Excellente Maritieme Wapenfeiten” beschikbaar.
Overleg over en boeken van de WORKSHOP “Maritieme Weerbaarheid” via:
drs. W. Geluk, willemgeluk@gmail.com