Het jaar van het kantelpunt naar de Whole of Society

2025 is het jaar van het kantelpunt voor civiele bescherming naar de ‘whole of society’. Op 12 februari kreeg die kanteling een concrete datum toen de Verenigde Staten bij monde van de Minister van Defensie verklaarde dat Oekraïne territorium moet opgeven, dat er geen NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne verwacht mag worden en dat Europa op eigen benen moet staan. Europa en Nederland staan nu voor de opgave de defensie versneld te versterken. In de aanpak kunnen wij leren van landen zoals Zweden en Finland die werken vanuit een "Total Defense" concept: Total Defense = Military Defense + Civil Defense.

In de afgelopen maanden ervaren we dan ook het draagvlak wat WeerbaarNL heeft bij crisispartners, wetenschap, maatschappelijke organisaties en bedrijven. In de korte tijd dat we bestaan zien we nu al dat veel organisaties contact leggen en initiatieven willen delen. Die initatieven verdelen we onder in de vijf maatschappelijke behoeften waar we WeerbaarNL omheen bouwen: gezondheid, continuïteit van de maatschappij, veiligheid, basisbehoeften en welzijn.

Zo spraken we bijvoorbeeld met De kring van Commissarissen van de Koning. Met name de continuïteit van de maatschappij en van het openbaar bestuur lijken ook voor provincies relevante thema's. Men kijkt hoe en vanuit welke rol de provincies bij kunnen gaan dragen aan maatschappelijke weerbaarheid en civiele bescherming. Verder hadden we de afgelopen weken gesprekken met de Algemene Besturen van de veiligheidsregio’s Flevoland, Gooi & Vecht en Brabant Zuidoost.

We hadden ook veel contact met het bedrijfsleven. Ze spraken we met de bedrijven van Infra Capacity Alliance (ICA), samen met verschillende maatschappelijke partners en overheden, over de kansen die publiek private samenwerking biedt voor maatschappelijke weerbaarheid en veerkracht. ICA is een initiatief van bedrijven die capaciteit kunnen leveren bij crises.

Initiatieven op het gebied van het vergroten van maatschappelijke weerbaarheid zien we overal in Nederland. In Limburg leidde een burgerinitiatief tot een visiedocument ‘de weerbaarheid van Limburg’ met aandachtsgebieden, conclusies en 15 aanbevelingen. In de stedendriehoek Deventer, Apeldoorn en Zutphen wordt een project Maatschappelijke weerbaarheid opgezet. Een ander inspirerend voorbeeld is het project ‘Eerst Hulp Ben jij’ in Groningen, waarbij burgers worden betrokken zelfredzamer te worden. En zo kunnen we nog heel veel andere initiatieven opnoemen die binnen regio’s worden of zijn opgezet en die wij bij ons platform gaan betrekken.

Zelf organiseren we deze maanden scopingsessies op basis van de vijf maatschappelijke behoeften waarbij we samen met vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties, bedrijven, vrijwilligersorganisaties en burgerinitiatieven vraagstukken, dilemma’s, kansen en mogelijkheden in beeld brengen. Op 10 maart vond de eerste sessie plaats rond basisbehoeften en op 25 maart was er een sessie over veiligheid. In de komende weken volgen nog drie andere sessies.

Belangrijke stap is ook dat de Veiligheidsberaad op 17 maart brede steun gaf aan de aanpak versterken weerbare samenleving. Een onderdeel daarvan ging over de vraag in hoeverre brandweerposten ingezet kunnen worden als landelijk dekkend netwerk van noodsteunpunten. Dit biedt echt kansen voor een landelijke infrastructuur van 1.000 hoofdsteunpunten aangevuld met nog eens duizenden lokale noodsteunpunten. 

Er gebeurt dus enorm veel en het bewustzijn dat we ons nu kunnen voorbereiden op mogelijke crises groeit. In de komende maanden gaan we op ons platform steeds meer best practices en initiatieven delen. Heb je zo’n initiatief? Meld je dan vooral aan. De komende maanden gaat Paul Gelton op sabbatical. Jaap Donker neemt in die periode zijn taak over.

Paul Gelton en Jaap Donker.