Crisissituaties worden steeds groter, complexer en onvoorspelbaarder. Afgelopen week nog gingen vele hectares natuur in vlammen op in Ede en waren er 500 brandweermensen nodig om de brand onder controle te krijgen. Maar ook extreme regenval kan voor rampen zorgen, zoals bij de zware overstromingen in Zuid-Limburg in 2021.

Verder zijn er toenemende zorgen over het spoorvervoer van gevaarlijke stoffen en ook op zee gaat het geregeld mis. In 2023 brandde het vrachtschip Fremantle Highway bij Ameland uit met duizenden auto’s aan boord. Daarnaast zijn er jaarlijks meer dan 1200 aanslagen met zware explosieven, waar de recente Tarwekamp-explosie een tragisch voorbeeld van is. Onze netbeheerders waarschuwen bovendien dat stroom en internet de komende jaren steeds vaker gaan uitvallen, van enkele uren tot dagen, met alle effecten van dien.

Deze crises en rampen vragen veel van onze hulpdiensten. Zij moeten keer op keer levensreddende handelingen uitvoeren onder moeilijke omstandigheden. Daarom is het onbegrijpelijk dat er bezuinigingen dreigen. In het hoofdlijnenakkoord heeft de coalitie afgesproken om 10 procent te korten op de rijksbijdrage aan de veiligheidsregio’s, die primair verantwoordelijk zijn voor brandweer en crisisbeheersing in Nederland. Dit gaat om meer dan 27 miljoen euro.

Langere aanrijtijden en minder middelen bij een grote ramp

De gevolgen zijn dramatisch, zoals sluiting van 100 brandweerkazernes en gedwongen ontslag van 2000 (vrijwillige) brandweermensen. Dit betekent langere aanrijtijden en minder middelen bij een grote ramp. Daardoor lopen crises sneller uit de hand. Naast de rijksbezuinigingen staan de veiligheidsregio’s ook al onder druk door de financiële situatie van gemeenten. Veel gemeenten naderen het ‘ravijnjaar’ en zoeken extra bezuinigingsmogelijkheden.

Deze bezuinigingen zijn des te onbegrijpelijker, omdat het aantal rampen toeneemt door klimaatverandering en geopolitieke spanningen. Zware stormen en droogte verhogen de kans op overstromingen en natuurbranden, terwijl cyberaanvallen en militaire dreigingen kritieke infrastructuur kunnen platleggen.

Daar komt bij dat onze defensie waarschijnlijk niet beschikbaar is in geval van nood, terwijl er nu nog een beroep kan worden gedaan op de krijgsmacht. Sterker nog, Defensie verwacht civiele ondersteuning tijdens een grootschalig conflict, bijvoorbeeld bij het faciliteren van grote militaire transporten van Navo-bondgenoten door Nederland. Veiligheidsregio’s krijgen dus alleen maar meer taken.

Burgers moeten de eerste 72 uur na een ramp zichzelf kunnen redden

Tegelijkertijd erkent de regering de toegenomen dreiging van grote, complexe crises. Daarom is er recent voor gekozen om weerbaarheid centraal te stellen in het Nederlandse veiligheidsbeleid. Burgers moeten de eerste 72 uur na een ramp zichzelf kunnen redden met bijvoorbeeld een noodpakket. Maar ook het organiseren van die weerbaarheid vraagt om extra investeringen in veiligheidsregio’s, want die moeten hun inwoners helpen om weerbaarder te worden. En dat kost geld.

De regering zou in de aanstaande voorjaarsnota daarom moeten besluiten om juist meer te investeren in brandweer, crisisbeheersing en rampenbestrijding. Met extra geld kunnen brandweerkazernes worden ingericht als lokaal noodsteunpunt, waar mensen tijdens een grootschalige crisis terechtkunnen voor hulp of informatie. Daarnaast kan de brandweer zich dan voorbereiden op het langdurig volhouden van hulpverlening.

Crisisorganisaties zijn als een verzekering: je hoopt ze niet nodig te hebben, maar als ze tekortschieten, kunnen de gevolgen desastreus zijn. Het gaat pas echt pijn doen bij de eerstvolgende grote crisis als we niet meer de mensen en middelen hebben om daadkrachtig te reageren.

En bovendien: onderzoek laat zien dat elke euro die geïnvesteerd wordt in de voorbereidingsfase van crises zich dubbel en dwars terugbetaalt. Dus laten we niet bezuinigen maar investeren in veiligheid. Juist nu.

Jaap Donker (namens de Commandanten en Directeuren Veiligheidsregio), Jori Kalkman (universitair hoofddocent Nederlandse Defensie Academie) en Marcel Dokter (Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers).