Nadat de Russen binnenvielen had hij binnen twee weken contact met een Oekraïense collega om vanuit hun specialisme een methode te creëren voor de wederopbouw. “Toen hebben we samen met allerlei mensen uit ons netwerk gesproken om dit idee te toetsen. Die wilden allemaal meedoen en hebben we online bij elkaar gebracht. En daarmee groeide het besef: Ok. Dit moeten we nu doen.”
Ro3kvit heet het initiatief waar Treffers en zijn team zich inmiddels dankzij projectfondsen fulltime mee kunnen bezighouden. Ro3kvit betekent ‘bloeien’ en wordt geschreven met een cyrilische z, omdat de Z een symbool is van het Russische leger. Het is een coalitie van zo’n 150 professionals uit Oekraïne en daarbuiten die zich verenigen om kennis en methodologieën te creëren voor de wederopbouw van de stedelijke en landelijke gebieden en infrastructuur van Oekraïne. “Door middel van ontwerp en onderzoek pakken we dringende behoeften aan en verbinden we deze met toekomstige strategieën. Inmiddels zijn er duizenden mensen nationaal en internationaal in allerlei disciplines bezig met het wederopbouwvraagstuk. Dat is uniek want in andere oorlogsgebieden gebeurt dit niet of nauwelijks. Dat heeft denk ik te maken met de positieve connotatie die Oekraïne in het algemeen heeft. Er is veel steun, waardering en genegenheid om hierover na te denken. Maar het komt ook omdat het land voor een deel gewoon doorfunctioneert. En alhoewel het een lange reis is en het onhandig is om er te komen kan je er gewoon naartoe.”
“Veel Nederlanders hebben het idee dat Oekraïne één grote frontlinie is en kunnen niet geloven dat ik daar bijvoorbeeld eergisteren nog in een restaurant zat. Een heleboel dingen gaan gewoon door. En dat moet ook. Mensen gaan naar school, gaan trouwen, kopen een auto, veranderen van baan. Maar wat er ook gebeurt is dat je ‘s nachts niet slaapt omdat de bommen over je huis vliegen en dat er een kans is dat zo’n bom inslaat bij jou of bij een van je vrienden. Hoe ga je daar mee om? Mensen gaan meestal niet meer naar de schuilkelders. Ikzelf ook niet. Als ze er al zijn, dan doe je dat niet omdat het daar gewoon vreselijk is. Als je dat nou eens comfortabeler zou kunnen maken en we aan zo’n plek waarde zouden kunnen toevoegen?”
“Wat in Oekraïne anders is dan in Nederland is dat de overheid veel kleiner is. Per hoofd van de bevolking heeft Nederland zo’n drie keer meer ambtenaren waardoor je als overheid veel meer kan doen. Dat betekent ook dat het verwachtingspatroon van burgers in Nederland veel hoger is. Al vanaf het begin van de oorlog merk ik dat Oekraïners niet op hun overheid wachten voordat ze in actie komen. Van medicijnen rondbrengen naar bejaarden die niet wilden of konden vluchten, netten maken voor het leger, tot het beschilderen van verkeersborden om de Russen de verkeerde kant op te sturen aan het begin van de oorlog. Het gebeurt gewoon. Iemand moet een ladder pakken en verf kopen. De houding is ‘als ik het niet doe, doet niemand het’. Er is ook niemand die controleert of die netten voor het leger wel voldoen aan bepaalde standaardnormen. En als er een elektriciteitskabel kapotgeschoten is, staan er binnen no time een paar mannen van de overheid, samen met wat andere mensen die toevallig ook handig zijn. Dan wordt er echt niet gevraagd of iedereen wel gecertificeerd is. Daar gaat ook wel eens wat bij mis, maar een acuut probleem wordt wel snel opgelost. En dat is natuurlijk enorm belangrijk voor een weerbare samenleving.”
“Dit inzicht, deze manier van werken, heeft ook mijn eigen manier van werken veranderd. Ik dacht vroeger altijd dat ik heel planmatig kon en moest werken. Als je nu naar mijn agenda kijkt, staat die voor vandaag en volgende week helemaal vol, maar de week erna is nog leeg. Ik weet wel dat ik het heel druk ga krijgen, maar ik plan niet te ver vooruit. We kijken week voor week wat op dat moment het meest urgent is. Er is wel een soort van lange lijn, maar dat is meer op doelstellingsniveau. Ik zal niet zeggen dat ik dat planmatige helemaal kwijt ben of niet meer waardevol vind, maar er is een andere structuur en houding bijgekomen.”
Steeds vaker constateert Treffers dat zijn verhaal en ervaringen ook waarde hebben voor de situatie in Nederland. “Wie ben jij tijdens een dreiging? Wat kun je zelf doen? Weten je vrienden wat je dan belangrijk vindt? Weet je een netwerk dat voor jou belangrijk is? In alle rust met elkaar praten en nadenken over een dreigende situatie is bijzonder waardevol. Niet om bang te worden, maar om alert en voorbereid te zijn, zodat je minder bang hoeft te zijn.”
Tijdens de Dutch Design Week die van 18 tm 26 oktober plaatsvindt is er in De Kazerne in Eindhoven een tentoonstelling (fight, flight or freeze?) en zijn er lectures en workshops over de Oekraïne waar Fulco Treffers bij aanwezig zal zijn. Voor meer informatie:
- over de tentoonstelling fight flight or freeze
- over de lectures en workshops